Een woord bestaat uit lettergrepen. Zo heeft het woord “olieraffinaderij” er zeven: o-lie-raf-fi-na-de-rij. Elke lettergreep bestaat uit één klinker (of tweeklank) en één of meer medeklinkers. Een lettergreep moet altijd een klinker (of tweeklank) hebben, en het is er ook altijd maar één. Het aantal lettergrepen in een woord is dus eenvoudig te bepalen door het aantal klinkers (en tweeklanken) te tellen. Dat is in het Grieks ook zo: μάχη heeft twee lettergrepen, ἄνθρωπος heeft er drie en περισπομένη heeft er vijf.
De laatste lettergeep van een woord heet de ultima, de op-een-na-laatste lettergreep heet de penultima, en de op-twee-na-laatste lettergreep heet de antepenultima.
δι-δάσ-κα-λος
ultima: λος
penultima: κα
antepenultima: δάσ
Lange en korte lettergrepen
In het Grieks kan een lettergreep lang of kort zijn. Als een lettergreep lang is, betekent dit dat hij ook echt langer duurt. Een lange lettergreep kost ongeveer twee keer zoveel tijd om uit te spreken als een korte lettergreep. Door de afwisseling van lange en korte lettergrepen kan een bepaald ritme ontstaan; de Griekse dichtkunst is op dit principe gebaseerd.
Of een lettergreep lang of kort is, wordt bepaald door de klinker in die lettergreep en door het aantal en het soort medeklinkers.
Als de klinker lang is, dan is de lettergreep ook lang. Een lettergreep met een tweeklank is dus ook altijd lang.
Lange lettergrepen: τοῦ, καί, δεί-νως, βαί-νω, πῶς, δή
Als de klinker kort is en gevolgd wordt door geen of één medeklinker, dan is de lettergreep kort. Als hij gevolgd wordt door twee medeklinkers of meer, dan is de lettergreep lang.
λέ-ον-τος
λέ: kort (korte klinker, geen medeklinker)
ον: lang (korte klinker, twee medeklinkers: ντ)
τος: kort (korte klinker, één medeklinker: ς)
Bij het tellen van de medeklinkers gaat het dus om alle medeklinkers die op de klinker volgen, ook als ze in de volgende lettergreep staan, of eventueel zelfs in het volgende woord:
Ὁ δεσπότης τοῦ λέοντος τοῦ μεγάλου.
τος: lang (korte klinker, twee medeklinkers: ςτ)
Als een lettergreep lang wordt omdat er nog een woord op volgt, dan heet dat ook wel ‘lang door positie’, terwijl een lettergreep met een lange klinker (of tweeklank) ‘lang van nature’ genoemd wordt.
De dubbelconsonanten ψ, ξ en ζ gelden als twee medeklinkers, wat bij hun uitspraak ook duidelijk te horen is (ψ = πσ, ξ = κσ, ζ = δσ).
ἔλεξα: de tweede lettergreep is lang (korte klinker, maar gevolgd door een ξ, dus twee medeklinkers)
Scanderen
Bij het lezen van een poëtische tekst kan het nuttig zijn om de woorden te scanderen. Dat betekent het markeren van lange en korte lettergrepen. Lange lettergrepen worden aangegeven met een macron ( ¯ ) en korte lettergrepen met een breve ( ̆ ). De tekens worden boven de klinker of tweeklank van de lettergreep geschreven, omdat deze de kern van de lettergreep vormt. Let op: bij scanderen geeft de macron of de breve niet aan of de klinker lang of kort is, maar de lettergreep. Dit in tegenstelling tot het woordenboek, waar dezelfde tekens gebruikt worden om aan te geven of de klinker lang of kort is. De Griekse regel van hierboven wordt als volgt gescandeerd:
Aandachtspunt: epische correptie
Als een lange klinker of tweeklank direct gevolgd wordt door nog een klinker, dan kan hij kort worden. Dit fenomeen heet ‘epische correptie’, omdat het in de epen van Homerus vaak voorkomt, en wordt in het Latijn beschreven als vocalis ante vocalem corripitur. Let wel: weliswaar vindt in de meeste gevallen epische correptie plaats, maar niet altijd. Soms blijft het omwille van het poëtische ritme achterwege.
βα-σι-λῆ-ος
λῆ: kort (epische correptie)
Aandachtspunt: liquidae
Als een korte klinker gevolgd wordt door twee medeklinkers, dan is de lettergreep lang. Maar soms gelden die twee medeklinkers samen als één en is de lettergreep dus toch kort. Dit gebeurt in het geval van de combinatie muta + liquida. De liquidae (μ λ ν ρ) zijn vloeiklanken en vormen daardoor een brug tussen de stopklank voor hen en de klinker na hen. Daardoor blijft het spreektempo op gang en wordt de voorafgaande lettergreep niet lang. Alle andere combinaties van twee medeklinkers (muta + muta, liquida + liquida, liquida + muta) zorgen wel altijd voor een lange lettergreep. En drie medeklinkers of meer sowieso.
κέκληκα: 1e lettergreep is kort (muta + liquida)
κέρδος: 1e lettergreep is lang (liquida + muta)
κέντρον: 1e lettergreep is lang (3 medeklinkers)
In sommige gevallen wordt ook bij muta + liquida de lettergreep toch lang. Dat kan een keus van de schrijver zijn, ten behoeve van het poëtische ritme, of een noodzakelijk gevolg van de manier waarop het woord in elkaar steekt. In plaats van κέ-κλη-κα wordt het dan dus κέκ-λη-κα, een beetje als de combinatie ’tr’ in de Nederlandse woorden ‘betrekken’ en ‘natregenen’.